સ્વ-વિકાસ : વિચાર વલોણું - સહ-નેતૃત્ત્વનું ટીમમાં સિંચન

 તન્મય વોરા

થોડા વર્ષો પહેલા, સંપૂર્ણપણે નવી તકનીકમાં પ્રોજેક્ટનો અમલ કરવાની જેમના પર જવાબદારી હતી એવી ટીમને હું એ કામમાં મદદ કરતો હતો. આ નવી જવાબદારીનો અર્થ એ પણ હતો કે ટીમના દરેક સભ્યએ પહેલ કરવી પડશે અને ટેકનોલોજીના નવા ક્ષેત્રોમાં શોધખોળ કરવા મંડી પડવું પડશે.

પ્રોજેક્ટ માટે એક નિયુક્ત પ્રોજેક્ટ મુખી તો હતો જ. તેમ છતાં, અમે ટીમના એવા ઘણા સભ્યો જોયા કે જેમણે "સહનેતૃત્ત્વ" દર્શાવ્યું. સરળ શબ્દોમાં કહીએ તો, સહનેતૃત્વ ત્યારે થાય છે જ્યારે લોકો પોતપોતાનાં પદને ભુલીને આગળ આવે છે અને પોતાનાં નેતૃત્વ કૌશલ્યને દર્શાવે છે. સહનેતૃત્વ એક એવા પ્રકારનું નેતૃત્વ છે જે સમકક્ષો વચ્ચે અસ્તિત્વ ધરાવે છે.

અમારી ટીમમાં એક એવો સભ્ય હતો જે આગળનું વિચારતો હતો, સમસ્યાઓની આગોતરા જ અપેક્ષા કરી લેતો હતો અને એ આવી સંભવિત સમસ્યાઓ માટે ટીમને આગોતરા જાણ પણ કરી દેતો હતો.  આ ઉપરાંત, ટીમ દ્વારા ચૂકાઈ ગયેલા પ્રોજેક્ટ્સના કેટલાક સૌથી મહત્વપૂર્ણ મુદ્દાઓ પર તેણે ધ્યાન પણ દોર્યું હતું. તે સ્પષ્ટપણે સહઅગ્રણી હતો, કારણ કે ટીમના અન્ય સભ્યોએ તેને એવી વ્યક્તિ તરીકે જોવાનું શરૂ કર્યું કે જેણે પ્રોજેક્ટ (અથવા પ્રોજેક્ટના કેટલાક ક્ષેત્રો) માં આગવી દૃષ્ટિ ધરાવી હતી.

આ અને કેટલાક અન્ય અનુભવોના આધારે, સહનેતૃત્વના મેં શીખેલા કેટલાક મહત્વપૂર્ણ પાઠ અહીં આપ્યા છે:

·       સહનેતૃત્વ વ્યક્તિ દ્વારા કામને શ્રેષ્ઠ રીતે કરવાની પસંદગીમાંથી ઉદ્ભવે છે. તે વ્યક્તિની વિષય વિશેની જાણકારીનું પરિણામ પણ છે.

·        સહનેતૃત્વ પરંપરાગત પદાનુક્રમ આધારિત માળખાંની પાર જઈ ટીમમાં દરેકને એકસાથે નેતૃત્વ લેવાની, તેમજ વધારે જાણકાર અન્ય સભ્યોને અનુસરવાની, સમાન તક આપે છે.

·       સંસ્થાઓ/અગ્રણીઓએ સહનેતૃત્વનેને પ્રોત્સાહિત કરવું જોઈએ જેથી લોકોને તેમની ઔપચારીક રીતે સોંપાયેલ જવાબદારીઓથી આગળ વિચારવા માટે, અને પ્રક્રિયામાં મૂલ્યવૃદ્ધિ કરવા માટે, પ્રોત્સાહિત કરવા જોઈએ.

·       નીચેથી ઉપર તરફ પ્રસરતું નવપરિવર્તન સામાન્ય રીતે સંસ્થામાં તમામ સ્તરે લોકોના વ્યક્તિગત નેતૃત્વનું પરિણામ છે.

·       સહનેતૃત્વને પ્રોત્સાહન આપવા માટે એવી સશક્તિકરણની સંસ્કૃતિનું નિર્માણ કરવું મહત્વપૂર્ણ છે જ્યાં લોકો પ્રોજેક્ટ/સંસ્થાના વ્યાપક દ્રષ્ટિકોણને ધ્યાનમાં લઈને વિચારે અને વર્તે અને પોતાના નિર્ણયોને અમલમાં મૂકવા માટે સક્ષમ હોય છે.

સહનેતૃત્વ ટીમના સંદર્ભમાં થાય છે, અને વ્યક્તિગત સ્તરે વ્યક્તિગત નેતૃત્વ સાથે તેનો ખૂબ નજીકથી સંબંધ છે.

છેલ્લે આ બે મહત્ત્વના પ્રશ્નોનો જવાબ વિશે વિચારીએ:

·       જો તમે સંચાલક/અગ્રણી છો, તો જે ટીમમાં દરેક સભ્ય પ્રોજેક્ટના એક એક ભાગનું નેતૃત્વ કરે છે એ ટીમના સભ્યોમાં સહનેતૃત્વને કેવી રીતે પ્રોત્સાહિત કરી શકાય ?

·       એક પ્રોફેશનલ તરીકે, તમારા કામને અલગ તરી આવે તે રીતે અને બીજાંને દાખલો બેસે તેવી રીતે શી રીતે સતત ઉપરની કક્ષાએ લઈ જતાં રહી શકાય?

સ્ત્રોત સંદર્ભ::Fostering Peer Leadership In a Team

અનુવાદકઃ અશોક વૈષ્ણવ, અમદાવાદ